Sferopedia
Advertisement

Wieloświat (ang. Multiverse) to ogół wszystkich planów egzystencji i połączeń między nimi. To najbardziej ogólna jednostka kosmiczna obejmującą wszystko to co istnieje, może istnieć, a nawet (jak sadzą niektórzy) to co nie istnieje. Tworzą ją trzy zasadnicze części zwane poziomami egzystencji: Plany Wewnętrzne, Plan Materialny, Plany Zewnętrze. Podróże między nimi umożliwiają plany Przechodnie oraz portale.

Wieloświat jest nieskończony w sensie przestrzennym i czasowym (patrz Jedność Kręgów). Składające się na niego plany Wewnętrzne i Zewnętrzne również są nieskończone w swych rozmiarach. Podobnie Plan Materialny - choć zatopione w nim światy mają skończoną wielkość bowiem zamknięte są w kryształowych kulach to otaczające je morze flogistonu jest bezkresne.

Wieloświatem rządzą różne siły w zależności od jego rejonów. Na planie materialnym w ogólności obowiązują takie same prawa fizyki, jednak różna jest siła oddziaływania magii lub nie ma jej wcale. Na Planach Zewnętrznych największą siłą jest ludzka wiara, która dosłownie i z większą łatwością niż na Pierwszej Materialnej może czynić cuda. Bóstwa mogą kształtować rzeczywistość siłą woli w obrębie swojej domeny. Na niektórych sferach mogą to czynić również ludzie, takie plany nazywane są wysokomorficznymi i należą do nich na przykład Limbo. Wiele sfer cechuje się również pewnymi aberracjami praw fizyki jak choćby Plan Żywiołu Powietrza, gdzie obowiązuje nieważkość, lecz możliwe jest poruszanie się za pomocą siły woli.

Poziomy Egzystencji[]

Multiverse1

Poglądowy szkic Wieloświata w kosmologii Wielkiego Koła dla 2 ed. AD&D (fanowski zlepek kilku oficjalnych grafik z podręczników 2 i 3 ed.)

Plany Wewnętrzne[]

Wielowymiarowa przestrzeń gdzie w odwiecznej zupie entropii mieszają się ze sobą wszystkie żywioły i skąd bierze swój początek cała materia, z której zbudowane są wyższe poziomy. To nieustający we wrzeniu tygiel zjawisk i substancji, które ludzie od wieków utożsamiali z podstawowymi składnikami i siłami natury. Tutaj najgorętsze ognie mieszają się ze zwałami ziemi, błyskawice tną obłoki pary, a chmury popiołów spadają w bezkresną próżnię.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Plany Wewnętrzne.

Pierwszy Plan Materialny[]

Dom niezliczonych rzesz śmiertelników. Nieskończona przestrzeń wypełniona flogistonem - tajemniczym kosmicznym eterem, w którym tkwią zanurzone olbrzymie sfery z niezniszczalnego kryształu, wiążące w sobie całe układy planetarne. Wnętrza tych sfer są zwane po prostu światami, gdyż to właśnie tam mieszczą się takie miejsca jak Toril, Eberron czy Krynn.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Plan Materialny.

Plany Zewnętrzne[]

Siedemnaście wymiarów odzwierciedlających wszystkie możliwe charaktery śmiertelników, stworzonych z ich wiary w życie po śmierci i ostatecznie miejsce do którego wędrują ich dusze, gdy zginie materialne ciało. Krainy targane przypływami wiary i siłą woli, gdzie los istoty zależy od jej determinacji i świadomości. Dziedziny rządzone przez wszechwładne lecz również śmiertelne bóstwa, zamieszkałe przez stworzenia wysnute z ludzkich marzeń lub koszmarów oraz zastępy oczekujących na ostateczne spełnienie lub potępienie.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Plany Zewnętrzne.

Plany Przechodnie[]

Istnieją również plany umożliwiające podróż pomiędzy wyżej wymienionymi. Plan Eteryczny łączy Plany Żywiołów z Planem Materialnym. Plan Astralny łączy Plan Materialny z Planami Zewnętrznymi. Do Planów Przechodnich zaliczamy także Plan Cienia, który dotyka Plan Materialny oraz prowadzi do alternatywnych rzeczywistości, odmiennych kosmologii lub innych Planów Materialnych. Kraina Snów łączy się z każdym znanym planem.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Plany Przechodnie.

Inne Plany[]

Wieloświat jest pod każdym względem wyjątkowy i dlatego nie wszystkie jego aspekty zostały dobrze zrozumiane. Istnieje wiele sfer, które wymykają się prostej kwalifikacji. Należy do nich Plan Energii Temporalnej - niezmierzony ocean piasków czasu, który podobno tworzy sam czas i umożliwia jego upływ. Odległa Dziedzina to najbardziej obce, bezkształtne i niemożliwe miejsce znane obieżysferom. Być może otacza ono cały Wieloświat lub jest przestrzenią pomiędzy innymi wymiarami.

Prawdy Wieloświata[]

LittleMultiverse

Widoczne nad Iglicą Sigil uznawane mylnie za centrum wieloświata

W Planescape (1994) przedstawiono podstawowe zasady rządzące Wieloświatem.

Centrum Wieloświata[]

Nie istnieje takie miejsce, które można by uznać za centrum Wieloświata. Każdy ma swoje poglądy na ten temat i choć wielu planarnych uznaje Sigil za ośrodek życia sfer, zaś każdy mieszkaniec planu materialnego uważa, że to właśnie jego świat jest środkiem wszechrzeczy, to w obliczu nieskończoności planów, każde miejsce jak tak samo ważne jak każde inne. Nieistotne jak bardzo wpływowe jest dane miejsce, nigdy nie stanie się ono sercem Wieloświata, które mógłby nadać mu sens.

Jedność Kręgów[]

Outer Planes

Wielkie Koło, przykład jedności kręgów

Sfery poruszają się po okręgach, zarówno dosłownie jak i w przenośni. Rzeka Okeanos wypływa z Talazji, by w wirach Aqualloru powrócić do swych źródeł. Sigil przyjmuje postać okręgu, bez podziałów i granic. Plany Zewnętrze układają się w kształt Wielkiego Koła, którego piastą jest Iglica. Wieloświat ani żadna jego część nie miała początku i nie będzie mieć końca. Każda rzecz zmienia się i przeobraża się, stając się przyczyną kolejnych wydarzeń. Każde nasze działanie, choćby z pozoru najbłahsze i najmniej istotne zatoczy krąg i wrócą do nas jego skutki.

Reguła Trójek[]

Innerplanes

Plany wewnętrzne, przykład reguły trójek

Wszystko ma tendencję do występowania trójkami. Dotyczy to zarówno zjawisk życia codziennego jak i zdarzeń na skalę kosmiczną. Już same Prawdy Wieloświata tworzą trójkę. Istnieją także trzy poziomy egzystencji - Plany Wewnętrzne, Materialne i Zewnętrzne. Istnieją trzy rodzaje moralności - dobro, zło i neutralność. Pomiędzy ładem i chaosem występuje równowaga. Pomiędzy ogniem i ziemią płynie magma. Rzuć monetą - wypadnie orzeł lub reszka ale może tez ona upaść na kant. Mieszkańcy Wieloświata mają na uwadze tę zasadę i dobrze wiedzą, że tam gdzie możliwe są dwie ewentualności, trzecia czeka ukryta gdzieś pod powierzchnią. Oczywiście, reguła może wynikać tylko i wyłącznie z ludzkiej wiary w nią, lub obiektywnej interpretacji faktów, co jednak nie neguje wcale jej prawdziwości.

Kosmologie[]

Kosmologie są koncepcjami przyjmowanymi przez mędrców by spróbować opisać Wieloświat, jego plany i ich wzajemne połączenia. Powstało wiele takich koncepcji jak i zmieniały się one wraz z historią produktów D&D. Kosmologia Wielkiego Koła (ang. Great Wheel Cosmology) jest koncepcją ustawiającą wszystkie plany na kształt koła. Kosmologia ta zrodziła się w 1 edycji AD&D w Manual of the Planes (1987), była rozwijana w 2 edycji AD&D w Planescape (1994) jak i w 3 edycji D&D w Księdze Planów (2001). W 4 edycji D&D była kosmologią opcjonalną, wspomnianą w Manual of the Planes (2008), zastąpioną przez kosmologię Osi Świata (ang. World Axis Cosmology), która zaproponowała piętrowy układ planów. W 5 edycji D&D w Podręczniku Gracza (2014) i Przewodniku Mistrza Podziemi (2014) nastąpił powrót Wielkiego Koła, nawiązujący do elementów Osi Świata, tak by być z nim kompatybilnym.

Wielkie Koło[]

Kosmologia Wielkiego Koła
MechanusAcheronDziewięć PiekiełGehennaHadesCarceriOtchłańPandemoniumLimboYsgardArboreaZiemie BestiiElizjumBytopiaGóra CelestiaArkadiaPlan Żywiołu PowietrzaPlan Żywiołu WodyPlan Żywiołu ZiemiPlan Żywiołu OgniaPlan MaterialnyBaśniodziczZmrokPlan Pozytywnej EnergiiPlan Pozytywnej EnergiiPlan Negatywnej EnergiiPlan Negatywnej EnergiiPlany WewnętrznePlany ZewnętrznePlany NiższePlany WyższePlany PrawaPlany ChaosuPlan EterycznyChaos ŻywiołówPlany WewnętrznePlan AstralnyGreat Wheel 5e

Plan MaterialnyBaśniodziczZmrok
Plany Przejściowe: Plan AstralnyPlan Eteryczny
Plany Wewnętrzne: Plan Żywiołu PowietrzaPlan Żywiołu WodyPlan Żywiołu ZiemiPlan Żywiołu OgniaChaos Żywiołów
Plany Parażywiołów: Srogi MrózBagno ZapomnieniaFontanny StworzeniaWielka Pożoga
Plany Pseudożywiołów: BłyskawicaBlaskMinerałParaPróżniaPopiółPyłSól
Zewnętrze: Sigil
Plany Zewnętrzne: ArkadiaGóra CelestiaBytopiaElizjumZiemie BestiiArboreaYsgardLimboPandemoniumOtchłańCarceriHadesGehennaDziewięć PiekiełAcheronMechanus
Plany Energii: Plan Energii PozytywnejPlan Energii Negatywnej
Połączenia Planarne: Nieskończone SchodyOkeanosGóra OlimpStyksYggdrasil
Odległa Dziedzina

Oś Świata[]

Kosmologia Osi Świata
Świat ŚmiertelnikówŚwiat ŚmiertelnikówSigilPandemoniumPandemoniumPlutonPlutonKalandurrenKalandurrenTytherionTytherionArvandorArvandorTu'narathTu'narathHestavarHestavarShomShomCarceriCarceriDziewięć PiekiełDziewięć PiekiełChernoggarChernoggarCelestiaCelestiaMosiężne MiastoMosiężne MiastoMosiężne MiastoZerthadlunZerthadlunZerthadlunDziewiąty BastionDziewiąty BastionWyjąca JamaWyjąca JamaOtchłańMroczne MorzeOtchłańShinaclestraShinaclestraSenaliesseSenaliesseAvaellorAvaellorNachturNachturCendrianeCendrianeMag TureahMag TureahRównina Wzdychających KamieniRównina Wzdychających KamieniLethernaLethernaPonurośćPonurośćMozółMozółSeptidicusSeptidicusCailamedCailamedZmrokZmrokBaśniodziczBaśniodziczMorze AstralneMorze AstralneChaos ŻywiołówChaos Żywiołów4e FR cosmology

Świat Śmiertelników
Plany Fundamentalne: Morze AstralneChaos Żywiołów
Astralne dominia: ArvandorCarceriCelestiaChernoggarHestavarPandemoniumPlutonShomTu'narathTytherion
Krainy żywiołów: Dziewiąty BastionMosiężne MiastoOtchłańZawodząca JamaZerthadlun
Plany równoległe: BaśniodziczZmrok
Plany anomaliowe: Odległa Dziedzina

Mieszkańcy planów[]

Plany kipią wprost od różnorodności i niezwykłości gatunków, które można tam spotkać. Każdego jednak można dość łatwo przyporządkować do jednej z pięciu kategorii. Istoty pochodzące z Planu Materialnego nazywane są Pierwszakami. Rasy rodzące się i umierające wśród planów, czy to zewnętrznych czy wewnętrznych to Sferowcy. Oczekującymi nazywamy duchy śmiertelników, które odrodziły się na planach odpowiadających ich charakterom. Gestorzy to istoty stworzone lub przemienione przez bogów i będące u nich na służbie. Moce w końcu to po prostu bogowie zamieszkujący rozmaite plany. Gorąco zalecane jest nie szufladkowanie na pierwszy rzut oka żadnej istoty, jako należącej do którejś z grup. Skutki błędu mogą być opłakane.

Magia na planach[]

Tylko pierwszak albo wyjątkowy trep mógłby pomyśleć, że magia działa na wszystkich planach tak samo. W Wieloświecie, który posiada plany będące esencją żywego ognia, całkowitej doskonałości, wyjącej rozpaczy, całkowitego rozkładu i innych rzeczy, jednolita natura magii jest niemożliwa. Niektóre uwarunkowania są oczywiste, jak na przykład użycie przeciw biesowi Świętego słowa na jego ojczystym planie. Inne są bardziej zawoalowane, na przykład możliwość przyzwania dżina na Ysgard. Rzecz jasna, doświadczenie jest najlepszym nauczycielem, ale niekiedy może być dla śmiałka śmiertelne. Dlatego co rozsądniejsi zasięgają języka na temat warunków, panujących na planie, na który się wybierają.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Magia na planach.

Planarne podróże[]

Jedną z najcudowniejszych właściwości planów jest możliwość szybkiego przemieszczania się z miejsca na miejsce. Sposobów i środków podróży jest mnóstwo, a większość pozwala znacznie skrócić najoczywistszą, zdawałoby się drogę i ominąć co bardziej niebezpieczne miejsca. Do najpopularniejszych środków międzyplanarnego transportu należą portale, połączenia, wiry żywiołów, stawy koloru i wiele innych.

Information icon.svg Zobacz więcej w osobnym artykule: Planarne podróże.

Początki[]

Początki i stworzenie wieloświata to temat wielu dywagacji.

  • Plany Wewnętrzne: Zgodnie ze znanymi jego prawami, to Plany Wewnętrzne ze swojej surowej materii żywiołów poprzez Plan Eteryczny stworzyły Plan Materialny. Dokładniej to Kryształowe Sfery, w których znajdują się układy planetarne Pierwszej, składają się z żywiołów.
    • Wyznawcy boga Ptaha utrzymują, iż jest on stwórcą Wieloświata. Bóg ów patronujący tworzeniu, sztuce i rzemiosłu, był ponoć niegdyś władcą całego egipskiego panteonu na zrujnowanym dziś planie Pelion. Z jakiegoś powodu przeniknął ten stan, władza przeszła w ręce żywszego boga Ra, zaś Ptah na zawsze przeniósł się na Plan Eteryczny, gdzie znany jest jako Otwieracz Drogi, znając przejścia do każdego miejsca Wieloświata. W dodatku bliskość Planów Wewnętrznych sugeruje jego bliski związek z pierwotnymi esencjami tworzenia. Sami Wyznawcy Źródła za źródło wszelkiego boskiego tworzywa uważają nie tyle Plany Żywiołów, co właśnie Plan Eteryczny, gdzie mają swoją siedzibę. Ptah nie jest nadbogiem unikającym śmiertelników, wbrew przeciwnie, byle śmiertelnik może go spotkać, lecz każdy arogant zostaje natychmiastowo przeniesiony w odległe miejsce w planach. Takiej mocy nie posiada żadne inne bóstwo i może to wskazywać w istocie na wyjątkowość Ptaha. Być może był on inicjatorem powstania wieloświata.
  • Plan Materialny: Planety i inne ciała niebieskie są mieszanką wszelkich żywiołów, a przestrzeń między nimi to sam pseudożywioł próżni.
    • Nieznane jest pochodzenie Flogistonu między Kryształowymi Sferami.
    • Tak samo, nieznana jest przyczyna istnienia Planu Materialnego w takiej formie. Dlaczego zamiast bycia jedną przestrzenią, składa się z Kryształowych Sfer oddzielonych palnym strumieniem Flogistonu (który jest odseparowany od Planu Eterycznego jak i Astralnego, mimo swojego sąsiedztwa z Planem Materialnym).

Śmiertelne rasy światów materialnych swoimi wierzeniami dały początek bogom, niebiosom i piekłom, a więc Planom Zewnętrznym.

  • Swego czasu istniał bóg nienarodzonych dusz, Desayeus, lecz został on uwięziony (na Agationie) przez sprzymierzoną grupę innych mocy, gdyż z racji na niepisaną umowę między bóstwami (Zakaz Nienarodzonych), nikt nie ma prawa ingerować w nienarodzonych jeszcze śmiertelników, dając im wolne prawo wyboru. Jako, iż taki bóg istniał, jest to kolejny dowód na istnienie czegoś poza Wieloświatem. Tym razem miałoby to być jakieś miejsce poza doczesnością, gdzie istnieją dusze, jaźnie, czy byty śmiertelników jeszcze przed ich narodzeniem.

Źródła[]

Advertisement